Söhrəvərdi: ölçülərin sonlu olması
Azərbaycanlı filosof Şəhabəddin Söhrəvərdi “əl-Əlvahul-imadiyyə” adlı əsərində ölçülərin, yəni məsafə və uzunluqların sonlu olması ilə bağlı belə yazır: “Bil ki, bütün ölçülər (məsafə və uzunluqlar) sonludur, çünki əgər bütün cəhətlərdən sonsuz olsaydılar, bu sonsuzluq iki sərhədləyici arasında yerləşməli olardı…”[1] Bu ...
Ruhun mücərrədliyi haqda
Hər insan özünü müşahidə edəndə intuitiv olaraq dərk edir ki, hiss və ya müəyyən bir əsaslandırma ilə bilinən bədən üzvlərinin, hissələrinin – məsələn, duyğu orqanları ilə qavranılan xarici üzvlərin, habelə hiss və təcrübə ilə bilinən daxili üzvlərin – ötəsində “mən” ...
Qetier problemi nədir?
Edmund Qetier 1963-ci il 2,5 səhifəlik bir məqalə yazmaqla çağdaş epistemologiyada dönüş nöqtəsi yaradır; “Əsaslandırılmış doğru inam bilikdirmi?” (Is justified true belief knowledge?) Qetier bu məqalədə göstərməyə çalışır ki, Platondan bu günə qədər yekdil şəkildə biliyə verilən ənənəvi tərif uğursuzdur, ...
“Havada asılı insan” eksperimenti
Müsəlman filosof İbn Sinanın fəlsəfədə irəli sürdüyü ən ciddi fəlsəfi görüşlərindən biri “havada asılı insan” adlı ilə tanınan görüşüdür. İbn Sina müxtəlif kitablarında insanın “ruh” deyilən qeyri-maddi bir həqiqətinin olduğunundan, insanın özünü vasitəsiz şəkildə idrak etməsindən danışarkən “havada asılı insan” ...
Qetier problemi və biliyin tərifi
1. Bilik anlayışına ənənəvi baxış Bilik[1] nədir? Bu suala cavab tapmaq üçün bir çox filosoflar bilik anlayışının analiz olunmasını təklif edib. Bu məqsədlə, qeyd olunan anlayışın tərkib hissələrinin bir-bir təsvirini və izahını vermək lazımdır. Burada əsas qayda ondan ibarətdir ki, analiz ...
Dekart: “Düşünürəm, deməli, varam”.
Dekart rasional filosofların əsas fiqurlarından və Avropada fəlsəfi inqilabın qurucularından biri olub. O öz fəlsəfəsinə dağıdıcı, fırtınalı şəkk ilə başladı, çünki düşüncələr daim bir-birilə toqquşurlar, odur ki yanlışlığa məruz qala bilərlər. Duyğular çox vaxt aldadıcıdırlar. Deməli, onlar da etibarsızdır. Beləcə ...
Nə üçün ölüm bu qədər vahiməlidir?
“Ölüm mümkün olan ən qəti real gerçəklikdir”. – Martin Haydeger Ölüm insan həyatında ən vacib qorxu qaynaqlarından biri hesab olunur. Bəs bu dərin ekzistensial qorxunun kökü nədir? İnsanlar özlərinin və yaxınlarının ölümünü niyə bu qədər kədərli və qorxulu hesab edirlər? ...
Radikal şəkkin müdafiəsi
1. İllüziya yaradan maddələrin istifadəsi təcrübəsi göstərir ki, insan istifadə etdiyi maddənin növünə uyğun illüziyaya məruz qalır. Belə ki, bəzi maddələr zaman axışının təbii sürətini dəyişir, bəziləri əşyaların miqdar və ölçülərini dəyişir, bəziləri isə, yəni ən şiddətliləri insan üçün büsbütün ...
Başqa zehinlər problemi
Bu yazıda fəlsəfənin əsas qollarından biri hesab olunan “zehin fəlsəfəsi”ndə müzakirə olunan “başqa zehinlər problemi”ni (the problem of other minds) izah etməyə çalışacağam. Biz hamılıqla dünyada tənha olmadığımızı qəbul edirik; bizimlə birgə mövcud olan digər insanlar da var. Bu insanlar ...
Həyatın mənası nədir?
Çağdaş dünyada elm qəti olaraq cəmiyyətin məhsuldar qüvvəsinə çevrilib; elm-texnika insan cəmiyyətinin əsas aparacı mühərriki hesab olunur. Müasir elmin metodologiyası eksperimentaldır və bu metodologiya dünyanın beş qitəsindəki bütün rəsmi təhsil və tədqiqat müəssisələrində öyrənilən və istifadə edilən əsas metodikadır. Çağdaş ...